Projekt Rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 12 września 2023 w sprawie zmian w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 roku w sprawie domów pomocy społecznej
Na stronach Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt z dnia 12 września 2023 Rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie domów pomocy społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 roku. Przedstawiam zawarte w nim propozycje zmian w konkretnych tematach z zakresu funkcjonowania domu: Należy na wstępie przyznać, że proponowane zmiany zmierzają w dobrym kierunku. Zmiany zawarte w projekcie zostały wymuszone poprzez Ustawę z dnia 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy o pomocy społecznej i niektórych innych ustaw. Ustawa w większości swych zapisów wchodzi w życie 28 września 2023 roku.
Jakie istotne zmiany dotyczą domów pomocy Społecznej, opisane w Uzasadnieniu projektu Rozporządzenia? Cytuję poniżej jego obszerne fragmenty.
- Usługi wsparcia krótkoterminowego i dziennego
Jak odnotowano w załączonym do projektu Rozporządzenia Uzasadnieniu: „Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw przewidziała wprowadzenie regulacji umożliwiających świadczenie usług wsparcia krótkoterminowego przez domy pomocy społecznej oraz określa tryb przyznawania tych usług. Zgodnie z przedmiotową ustawą usługi wsparcia krótkoterminowego, zarówno świadczone w formie pobytu całodobowego, jak i formie dziennej, mogą zostać przyznane na czas określony nie dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym, z możliwością przedłużenia pobytu, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, na okres nie dłuższy niż o kolejne 30 dni w roku kalendarzowym. Natomiast usługi wsparcia krótkoterminowego w formie dziennej mogą zostać przyznane w wymiarze nie mniejszym niż 4 godziny dziennie i nie większym niż 12 godzin dziennie, nie dłużej niż 30 dni w roku kalendarzowym, z możliwością przedłużenia wsparcia, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, na okres nie dłuższy niż o kolejne 30 dni w roku kalendarzowym. Projekt Rozporządzenia w sprawie domów pomocy społecznej określa standard podstawowych usług świadczonych przez domy, wymagane jest wprowadzenie do rozporządzenia przepisów określających również standard świadczenia usług wsparcia krótkoterminowego. Projekt określa standard usług świadczonych w ramach wsparcia krótkoterminowego, zarówno w odniesieniu do usług bytowych, opiekuńczych, jak i wspomagających. Usługi wsparcia krótkoterminowego realizowane w formie pobytu całodobowego są adekwatne do zakresu usług realizowanych przez dom pomocy społecznej na rzecz jego mieszkańców, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb osób korzystających z tej formy wsparcia. Natomiast usługi wsparcia krótkoterminowego realizowane w formie dziennej obejmują usługi, o których mowa wyżej, z wyłączeniem pobytu całodobowego.
- Warunki lokalowe
Projektowane przepisy zakładają konieczność wyodrębnienia w domu pomieszczeń do świadczenia usług wsparcia krótkoterminowego. Podstawową działalnością domu pomocy społecznej jest świadczenie mieszkańcom, o których mowa w art. 55 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej – to jest osobom przebywającym w domu co do zasady na pobyt stały. Świadczenie przez dom pomocy społecznej dodatkowej działalności polegającej na świadczeniu usług wsparcia krótkoterminowego nie może w sposób negatywny wpływać na standard usług świadczonych przez dom mieszkańcom oraz na komfort tych osób, dla których dom jest stałym miejscem pobytu. Biorąc pod uwagę, iż usługi te są zróżnicowane i mają różnych odbiorców zasadnym jest, aby pomieszczenia do świadczenia usług wsparcia krótkoterminowego były w sposób klarowny wydzielone. Mając na względzie, iż usługi skierowane są do określonych grup osób (osoby starsze, osoby niepełnosprawne, przewlekle chore), w rozporządzeniu zapisano również, iż pomieszczenia do świadczenia usług wsparcia krótkoterminowego muszą być pozbawione barier architektonicznych. Biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia odpowiednich warunków świadczenia usług oraz zapewnienia odpowiedniego komfortu dla osób korzystających z usług wsparcia krótkoterminowego niezbędnym jest określenie minimalnych wymogów dotyczących poszczególnych pomieszczeń, zarówno w odniesieniu do usług świadczonych w formie pobytu całodobowego, jak i w formie dziennej.
Projekt przewiduje, iż świadczenie usług wsparcia krótkoterminowego w formie pobytu całodobowego może odbywać się w pokojach o standardzie tożsamym z pokojami mieszkalnymi, z których korzystają mieszkańcy domu. Również w zakresie wymogów dotyczących odpowiedniej liczby łazienek wymogi dotyczące świadczenia usług wsparcia krótkoterminowego w formie pobytu całodobowego będą tożsame jak w przypadku mieszkańców domu, z wyłączeniem konieczności zapewnienia na każdej kondygnacji łazienki przystosowanej do kąpieli osób leżących. Odrębne wymogi dotyczące pomieszczeń przewidziano w przypadku świadczenia usług wsparcia krótkoterminowego w formie dziennej. Projekt przewiduje, iż usługi w formie dziennej mogą odbywać się w pomieszczeniu pełniącym funkcję sali spotkań, a także jadalni bez ograniczeń dotyczących liczby osób, jednak z zastrzeżeniem, że powierzchnia użytkowa przeznaczona do świadczenia usług w formie dziennej przypadająca na jedną osobę wynosi nie mniej niż 4 m2. Dodatkowo niezbędne jest zapewnienie pomieszczenia do odpoczynku z miejscami do leżenia oraz pomieszczenia pełniącego funkcję szatni dla osób korzystających z usług wsparcia krótkoterminowego w formie dziennej z indywidualnymi szafkami w liczbie adekwatnej do liczby miejsc. W zakresie wymogów sanitarnych wskazano konieczność zapewnienia co najmniej dwóch toalet, dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych, wyposażonych w umywalkę, osobno dla kobiet i mężczyzn, przy czym jedna toaleta przeznaczona jest dla nie więcej niż 10 osób.
Obecnie domy pomocy społecznej dysponują różnorodną infrastrukturą lokalową (poza pokojami mieszkalnymi) – taką jak pomieszczenia do rehabilitacji czy terapii, łazienki wyposażone co najmniej w prysznic i umywalkę umiejscowioną poza pomieszczeniami związanymi z pokojami mieszkalnymi, biblioteki lub punkty biblioteczne oraz miejsca kultu religijnego. Tym samym, zasadnym jest umożliwienie korzystania z tych pomieszczeń również osobom korzystającym z usług wsparcia krótkoterminowego, z zastrzeżeniem, że powyższe nie wpłynie na ograniczenie dostępności do tych pomieszczeń dla mieszkańców domu.
- Posiłki
Projekt rozporządzenia reguluje kwestię zapewnienia posiłków osobom korzystającym ze wsparcia w formie pobytu całodobowego, określając iż wymogiem jest zapewnienie minimum trzech posiłków dziennie, natomiast zakres wyżywienia i organizacji posiłków jest analogiczny jak dla mieszkańców domu pomocy społecznej, zaś w przypadku korzystania z usług wsparcia krótkoterminowego w formie dziennej wymogiem jest zapewnienie minimum dwóch posiłków oraz napojów (w obydwu przypadkach przynajmniej jeden posiłek powinien być posiłkiem gorącym). W przypadku osób korzystających ze wsparcia w formie dziennej zapewnienie odpowiedniej liczby posiłków winno zostać dopasowane do zakresu wsparcia, tj. liczby godzin usług (możliwy czas udzielanego wsparcia to od 4 do 12 godzin dziennie), więc kwestia liczby zapewnianych posiłków w przypadku usług świadczonych w formie dziennej może być różna w każdym indywidualnym przypadku oraz faktycznego czasu świadczenia usług w ciągu dnia. Niemniej minimalnym określonym w rozporządzeniu wymogiem jest zapewnienie co najmniej dwóch posiłków oraz napojów dla osób korzystających ze wsparcia w formie dziennej.
4.Liczba pracowników
W rozporządzeniu uregulowano również kwestie związane z minimalnymi wymogami dotyczącymi liczby pracowników świadczących usługi wsparcia krótkoterminowego, co wynika z konieczności zapewnienia odpowiedniego poziomu tego wsparcia. Wskaźnik dotyczący zatrudnienia określony w rozporządzeniu dotyczy tylko pracowników bezpośrednio świadczących opiekę lub realizujących usługi na rzecz osób korzystających z usług wsparcia krótkoterminowego (nie odnosi się do personelu administracyjnego, czy np. personelu przygotowującego posiłki). Minimalnym wymogiem dotyczącym kadr jest zapewnienie odpowiedniej liczby osób świadczących usługi, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy. W odniesieniu do usług wsparcia krótkoterminowego świadczonych w formie pobytu korzystającą z usług wsparcia krótkoterminowego w formie pobytu całodobowego. Mniejsze wymogi dotyczą zatrudnienia osób świadczących wsparcie w formie dziennej – pełny wymiar czasu całodobowego, określono wymóg nie mniej niż 0,4 pełnego wymiaru czasu pracy na jedną pracy nie mniej niż 0,2 na jedną osobę korzystającą z usług wsparcia krótkoterminowego w formie dziennej.
5.Zakres usług
Biorąc pod uwagę, iż zakres usług powinien być dostosowany do stanu zdrowia i potrzeb osoby korzystającej z usług wsparcia krótkoterminowego, zasadnym jest ustalenie w momencie rozpoczynania świadczenia usług aktualnej sytuacji zdrowotnej osoby, tak aby dostosować ofertę wsparcia do potrzeb osób korzystających. Mając na względzie, iż wsparcie ma charakter krótkoterminowy i uzupełniający w stosunku do opieki, jaka na co dzień świadczona jest przez inne osoby, zasadnym jest ustalenie sytuacji rodzinnej oraz uzyskanie informacji umożliwiających przygotowanie adekwatnego do potrzeb i oczekiwań planu realizacji usług na rzecz osoby z nich korzystającej oraz danych kontaktowych do opiekuna osoby, co zostało określone w projektowanych przepisach.
6.Dokumentowanie przebiegu usług
Projekt rozporządzenia wprowadza regulację stanowiącą, iż dyrektor domu pomocy społecznej jest zobowiązany do dokumentowania przebiegu pobytu osób korzystających z usług wsparcia krótkoterminowego, w szczególności w odniesieniu do zakresu udzielonego wsparcia. Uzasadnieniem powyższej regulacji jest konieczność dokumentowania istotnych zagadnień związanych z pobytem osoby korzystającej z usług wsparcia krótkoterminowego, w tym zakresu udzielonych usług.
7.Wnioski i zgłoszenia zamiaru prowadzenia usług
W projektowanych zmianach przewidziano również zmiany w treści załącznika do niniejszego rozporządzenia w postaci uzupełnienia treści wzoru wniosku o wydanie zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej i dostosowania do zmian wprowadzonych ustawą dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw. Przepisy ww. ustawy wprowadziły regulację stanowiącą, iż podmiot prowadzący dom pomocy społecznej będzie obowiązany zgłosić wojewodzie informację o zamiarze świadczenia przez dom usług wsparcia krótkoterminowego ze wskazaniem liczby miejsc przeznaczonych na usługi wsparcia dziennego i całodobowego w terminie 14 dni od dnia ich powstania. Wojewoda natomiast wydaje zgodę na przekształcenie istniejących miejsc przeznaczonych dla mieszkańców domu w miejsca przeznaczone na świadczenie usług wsparcia krótkoterminowego dziennego lub całodobowego oraz wydaje zgodę na utworzenie nowych miejsc przeznaczonych na usługi wsparcia dziennego i całodobowego. W praktyce oznacza to zmianę wydanego zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej. Tym samym projektowany wzór wniosku o wydanie zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej zawierać będzie informacje o świadczeniu usług wsparcia krótkoterminowego ze wskazaniem, czy będą to usługi wsparcia realizowane całodobowo czy w formie dziennej oraz czy powstałe miejsca wsparcia krótkoterminowego powstały wskutek przekształcenia miejsc statutowych czy utworzono nowe miejsca. Wskazano również konieczność podania liczby miejsc.
Poza ww. zmianami związanymi z wprowadzeniem do katalogu usług pomocy społecznej usług wsparcia krótkoterminowego projekt rozporządzenia przewiduje również zmiany dotyczące regulacji właściwych dla mieszkańców domu pomocy społecznej.
INNE ZMIANY W FUNKCJONOWANIU DOMU
1.Tablica informacyjna
Projekt rozporządzenia przewiduje umieszczenie tablicy ogłoszeń w widocznym miejscu w budynku, w którym znajduje się dom pomocy społecznej, oraz określa katalog informacji umieszczanych na tej tablicy, do których należeć będą: typ domu pomocy społecznej, numer w rejestrze domów pomocy społecznej oraz informacje dotyczące numerów alarmowych, danych teleadresowych organów, właściwych miejscowo instytucji i organizacji działających w zakresie wolności i praw człowieka oraz instytucji kontrolnych, w szczególności Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Pacjenta, państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, właściwego do spraw pomocy społecznej wydziału urzędu wojewódzkiego, właściwego ze względu na miejsce położenia placówki ośrodka pomocy społecznej, prokuratury rejonowej oraz sądu opiekuńczego. Omawiana zmiana stanowi realizację postulatów zgłaszanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich w ramach Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur, aby we wszystkich instytucjach opieki podjąć kroki w celu zaznajamiania mieszkańców z przysługującymi im prawami, w tym z prawem do składania skarg, jak również wywieszania w ogólnodostępnych miejscach adresów instytucji, do których mogłyby się zwrócić osoby zamieszkujące dany dom pomocy społecznej lub ich rodziny w przypadku naruszenia praw mieszkańców domu.
- Zapewnienie kontaktu z psychiatrą
Projektowana regulacja wprowadza do katalogu warunków efektywnej realizacji usług opiekuńczych i wspomagających w domu pomocy społecznej zapewnienie kontaktu z psychiatrą nie tylko w domach dla osób przewlekle psychicznie chorych oraz osób uzależnionych od alkoholu, ale również w domach przeznaczonych dla osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie oraz dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, co jest zasadne ze względu na specyfikę schorzeń osób przebywających w tych typach domów.
- Wskaźnik zatrudnienia
Jednocześnie projektowane rozporządzenie doregulowuje kwestię ustalania wskaźników zatrudnienia w domach pomocy społecznej wskazując, iż przy ustalaniu wskaźników zatrudnienia uwzględniono również osoby wykonujące pracę w ramach umowy cywilnoprawnej, jeżeli pracują bezpośrednio z mieszkańcami domu. Przy wyliczaniu wskaźnika udział tych osób nie może przekroczyć 20% ogólnej liczby osób zatrudnionych w zespole terapeutyczno-opiekuńczym, a także pracowników pierwszego kontaktu zatrudnionych na stanowiskach administracyjnych lub obsługi, w wymiarze proporcjonalnym do czasu w jakim koordynują działania wynikające z indywidualnego planu wsparcia mieszkańca domu. Kwestie powyższe dotychczas budziły wątpliwości interpretacyjne i wymagały doregulowania.
- Szkolenia z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej
Projektowane zmiany wprowadzają obowiązek ukończenia przez pracowników zespołu terapeutyczno-opiekuńczego zorganizowanego przez dyrektora domu szkolenia z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Kwestia właściwego przygotowania pracowników na co dzień udzielających wsparcia osobom starszym i z niepełnosprawnościami, do udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej, ma istotne znacznie dla jakości realizowanej pomocy, w tym właściwego reagowania w nagłych sytuacjach związanych ze stanem zdrowia.
- Gabinet przedmedycznej pomocy doraźnej
W projekcie rozporządzenia przewidziano, iż w katalogu standardów dotyczących pomieszczeń znajdujących się w domu pomocy społecznej dokonano korekty wskazując, iż jednym z pomieszczeń w domu powinien być gabinet przedmedycznej pomocy doraźnej, a nie jak dotychczas wskazywano – gabinet medycznej pomocy doraźnej. Uzasadnieniem powyżej zmiany jest fakt, iż w dom pomocy społecznej nie prowadzi działalności leczniczej.
- Decyzja dyrektora w zakresie wyposażenia pokoju mieszkańca
Projektowane zmiany wskazują na możliwość odstępstwa od norm dotyczących wyposażenia pokoju mieszkalnego w domu pomocy społecznej. O odstępstwie od ww. norm w uzasadnionych przypadkach decyduje dyrektor domu pomocy społecznej. Praktyka funkcjonowania domów pokazuje, że potrzeby w zakresie wyposażenia pokoju są różne w np. w zależności od stanu zdrowia czy sprawności fizycznej, w szczególności w przypadku osób leżących. W związku z powyższym zasadne jest wprowadzenie możliwości bardziej elastycznego podejścia do kwestii związanych z zapewnieniem elementów wyposażenia pokoju, tak aby w sposób bardziej optymalny dostosować wyposażenie pokoju do potrzeb mieszkańca.
7.Posiłki w domach
Przedmiot regulacji przewiduje również doprecyzowanie, iż wśród posiłków zapewnianych mieszkańcom domu pomocy społecznej jeden z nich powinien być posiłkiem gorącym. Kwestia powyższa jedynie doregulowuje w przepisach prawa standard usług w praktyce świadczonych przez domy.
8.Uwagi końcowe
Przewiduje się, że projekt wejdzie w życie z dniem 1 listopada 2023 r. co wynika z przepisów ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw, której to przepisy w znacznym zakresie wejdą w życie również z dniem 1 listopada 2023 r.”
Źródło: Uzasadnienie do Rozporządzenia zamieszczone na stronach Rządowego Centrum Legislacji. https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12376751/katalog/13005061#13005061
Uwaga! Podpunkty i tytuły, skróty, wytłuszczenia są autorstwa redaktora Vademecum pomagajmy-skutecznie.
