Jak poprzez zmianę przepisów kształtowano standardy w domach pomocy społecznej

             Od 1997 roku zmieniały się podstawy prawne funkcjonowania domów, poprzez nowelizacje Ustawy o pomocy społecznej oraz nowe Rozporządzenia ministra o funkcjonowaniu domów. Dla zobrazowania zmieniających się zapisów przytoczę je wszystkie, a w zasadniczych kwestiach dokonam porównania dwóch istotnych elementów tj. fundamentów nowego myślenia o pracy z mieszkańcem domu zespołu opiekuńczo – terapeutycznego oraz pracownika pierwszego kontaktu w rozporządzeniach ministra z 2000 i 2005 roku ora znanymi nam w chwili obecnej w aktualnie obowiązującym rozporządzeniu.  Z cytowanych powyżej, zapisów rozporządzeń ministra pracy i polityki społecznej, z 2000r., a także z dnia 15 października 2005r, w sprawie domów pomocy społecznej, i aktualnie obowiązującego (tekst jednolity z 23 marca 2018 roku Dz. U.13 kwietnia 2018 poz.734), można wyciągnąć dość istotne dla funkcjonowania domu wnioski.

              Wszystkie rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej w sprawie domów pomocy społecznej, te historyczne (2000 oraz 2005 roku) jak i aktualnie obowiązujące cytowane wyżej z marca 2018 roku, traktują z wyjątkiem szczegółowego określenia typów domów, w sposób ogólny organizację zakres i poziom świadczonych usług.  Jeśli już mowa typach domów, to należy podkreślić, że zastosowanie różnych wskaźników zatrudnienia w domach dla osób przewlekle somatycznie chorych i w podeszłym wieku jest głęboko niesprawiedliwe, dla tych ostatnich. W obecnej chwili nie ma różnic między mieszkańcami tych domów pod względem ich stanów chorobowych jak i sprawności umysłowej i fizycznej. Po prostu brak takich kandydatów na mieszkańców, w domach dla osób w podeszłym wieku. A także mieszkańcy zamieszkujący latami taki dom stają się mało sprawni. Wszędzie są ciężko chorzy ludzie, a wskaźniki zatrudnienia rożne.) Określono jedynie warunki, jakie muszą być spełnione, realizując zapisy Rozporządzenia. Rozporządzenie z 2005 roku przypisuje w sposób bardzo szczegółowy wskaźniki zatrudnienia dla poszczególnych typów domów.                           

         Chcąc jeszcze bardziej urzeczywistnić założoną tezę zacytuję konkretne zapisy Rozporządzeń z 2000 i 2005 oraz 2018 roku, dotyczące tych samych zagadnień funkcjonowania domu. Jak można zauważyć wskaźniki zatrudnienia w analizowanych latach się zmniejszyły o 0,2 pkt. Jest to rezultat dostosowywania zatrudnienia nie do potrzeb wynikających ze stanów zdrowia i sprawności mieszkańców, lecz obniżania kosztów i dostosowywania zatrudnienia do możliwości finansowych domów. Nie jest to dobry kierunek działań ministerstwa. Ma to negatywny wpływ, na jakość świadczonych przez domy usług.

Uwaga, – Jako Rozporządzenie z 20018 roku przyjęto Rozporządzenie, które ukazało się z datą 23 stycznia 2017 roku. Podstawę stanowi ukazanie się w Dzienniku Ustaw tekstu jednolitego Rozporządzenia z dnia 13 kwietnia 2018 roku poz.734.

 4.1. pkt.1:(2000r.)

„Organizacja domu, zakres i poziom usług świadczonych przez dom, powinny uwzględniać w szczególności wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców domu oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności”

  • 4. 1.: (2005r.)

“Strukturę organizacyjną i szczegółowy zakres zadań poszczególnych typów domów określa opracowany przez dyrektora domu regulamin organizacyjny, przyjęty przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego, a w przypadku domu gminnego przez Wójta, Burmistrza lub Prezydenta.2. W przypadku, gdy prowadzącym dom jest podmiot niepubliczny, regulamin organizacyjny ustala ten podmiot.

2; (2018)

  1. Dom funkcjonuje w sposób zapewniający właściwy zakres usług, zgodny ze standardami określonymi dla danego typu domu, w oparciu o indywidualne potrzeby mieszkańca domu.
  2. W celu określenia indywidualnych potrzeb mieszkańca domu oraz zakresu usług, o których mowa w ust. 1, dom powołuje zespoły terapeutyczno-opiekuńcze składające się w szczególności z pracowników domu, którzy bezpośrednio zajmują się wspieraniem mieszkańców.
  3. Do podstawowych zadań zespołów terapeutyczno- opiekuńczych należy opracowywanie indywidualnych planów wsparcia mieszkańców oraz wspólna realizacja tych planów z mieszkańcami.
  4. Indywidualny plan wsparcia powinien być przygotowany w terminie 6 miesięcy od dnia przyjęcia mieszkańca do domu, a w przypadku domu pomocy społecznej dla osób uzależnionych od alkoholu termin ten nie może być dłuższy niż 2 miesiące.
  5.  Strukturę organizacyjną i szczegółowy zakres zadań poszczególnych typów domów określa opracowany przez dyrektora domu regulamin organizacyjny, przyjęty przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego, a w przypadku domu gminnego ‒ przez wójta, burmistrza lub prezydenta.

5.1.:(2000r.) 

„Zakres usług świadczonych przez dom zgodnie ze standardem obowiązujących podstawowych usług, zwanych dalej „standardem usług „ustala się uwzględniając indywidualne potrzeby i możliwości psychofizyczne mieszkańca domu.”

  • 2. 1.:(2005r.)

Dom funkcjonuje w sposób zapewniający właściwy zakres usług, zgodny ze standardami określonymi dla danego typu domu, w oparciu o indywidualne potrzeby mieszkańca domu.

 3. 1; (2018 r)

Dom funkcjonuje w oparciu o indywidualne plany wsparcia mieszkańca domu, opracowywane z jego udziałem, jeżeli udział ten jest możliwy ze względu na stan zdrowia i gotowość uczestnictwa w nim mieszkańca

5.2.:(2000r.)

 „W celu określenia indywidualnych potrzeb mieszkańca domu oraz zakres usług, o których mowa w §5.1., Dom organizuje Zespoły Terapeutyczno – Opiekuńcze składające się w szczególności z pracowników Domu.

  • 2.2.:(2005r.)

W celu określenia indywidualnych potrzeb mieszkańca domu oraz zakresu usług, o których mowa w ust. 1, dom powołuje Zespoły Terapeutyczno-Opiekuńcze składające się w szczególności z pracowników Domu, którzy bezpośrednio zajmują się wspieraniem Mieszkańców.3. Do podstawowych zadań Zespołów Terapeutyczno-Opiekuńczych należy opracowywanie indywidualnych planów wsparcia mieszkańców oraz wspólna z Mieszkańcami domu ich realizacja.

  • 2.2; (2018)

W celu określenia indywidualnych potrzeb mieszkańca domu oraz zakresu usług, o których mowa w ust. 1, dom powołuje zespoły terapeutyczno-opiekuńcze składające się w szczególności z pracowników domu, którzy bezpośrednio zajmują się wspieraniem mieszkańców.

  1. Do podstawowych zadań zespołów terapeutyczno- opiekuńczych należy opracowywanie indywidualnych planów wsparcia mieszkańców oraz wspólna realizacja tych planów z mieszkańcami.
  2. Indywidualny plan wsparcia powinien być przygotowany w terminie 6 miesięcy od dnia przyjęcia mieszkańca do domu, a w przypadku domu pomocy społecznej dla osób uzależnionych od alkoholu termin ten nie może być dłuższy niż 2 miesiące.

5.3.:(2000r.)

Do zadań zespołów, o których mowa w §5.2., należy w szczególności opracowanie indywidualnych planów wspierania Mieszkańców oraz wspólna z Mieszkańcem Domu ich realizacja.

  • 2.3.:(2005r)

Do podstawowych zadań Zespołów Terapeutyczno-Opiekuńczych należy opracowywanie indywidualnych planów wsparcia mieszkańców oraz wspólna z mieszkańcami domu ich realizacja.

  • 3. 1.Dom funkcjonuje w oparciu Indywidualne Plany Wsparcia Mieszkańca Domu, opracowywane z jego udziałem, jeżeli udział ten jest możliwy ze względu na stan zdrowia i gotowość mieszkańca do uczestnictwa w nim.
  • 2.2; (2018)

Do podstawowych zadań zespołów terapeutyczno- opiekuńczych należy opracowywanie indywidualnych planów wsparcia mieszkańców oraz wspólna realizacja tych planów z

Indywidualny plan wsparcia powinien być przygotowany w terminie 6 miesięcy od dnia przyjęcia mieszkańca do domu, a w przypadku domu pomocy społecznej dla osób uzależnionych od alkoholu termin ten nie może być dłuższy niż 2 miesiące.

7.1.: (2000r.) „

Przed przyjściem osoby do domu, pracownik socjalny tego domu ustala aktualną sytuację socjalno-bytową tej osoby w jej miejscu zamieszkania lub pobytu.”

  • 11.:(2005r.)

Przed przyjęciem osoby do domu pracownik socjalny tego domu ustala jej aktualną sytuację w miejscu zamieszkania lub pobytu, która stanowi podstawę indywidualnego planu wsparcia po przyjęciu tej osoby do domu.

  • 11.; (2018r.)

Przed przyjęciem osoby do domu pracownik socjalny tego domu ustala jej aktualną sytuację w miejscu zamieszkania lub pobytu, która stanowi podstawę indywidualnego planu wsparcia po przyjęciu tej osoby do domu

 8.3.:(2000r.)

“Działania wynikające z indywidualnego planu wspierania mieszkańca koordynuje pracownik domu, zwany „pracownikiem pierwszego kontaktu” wskazany przez mieszkańca domu, jeżeli wybór ten jest możliwy ze względu na stan zdrowia mieszkańca i organizację pracy domu. Pracownicy pierwszego kontaktu działają w ramach zespołów terapeutyczno -opiekuńczych.”

  • 3. 2.:(2005r.)

Działania wynikające z indywidualnego planu wsparcia mieszkańca domu koordynuje pracownik domu, zwany dalej “pracownikiem pierwszego kontaktu”, wskazany przez mieszkańca domu, jeżeli wybór ten jest możliwy ze względu na jego stan zdrowia i organizację pracy domu.

  1. Pracownicy pierwszego kontaktu działają w ramach zespołów terapeutyczno-opiekuńczych.”

3.2.; (2018)

Działania wynikające z indywidualnego planu wsparcia mieszkańca domu koordynuje pracownik domu, zwany dalej „pracownikiem pierwszego kontaktu”, wskazany przez mieszkańca domu, jeżeli wybór ten jest możliwy ze względu na jego stan zdrowia i organizację pracy domu.

2a.3) W domach dla osób uzależnionych od alkoholu działania wynikające z indywidualnego planu wsparcia mieszkańca domu koordynuje specjalista psychoterapii uzależnień lub instruktor terapii uzależnień lub osoba przeszkolona w zakresie oddziaływań terapeutyczno-rehabilitacyjnych wobec osób uzależnionych od alkoholu, która jest zobowiązana do współpracy z zespołem terapeutyczno- opiekuńczym.

3.Pracownicy pierwszego kontaktu działają w ramach zespołów terapeutyczno-opiekuńczych.

Malejące wskaźniki zatrudnienia w latach 2000 – 2018)

Standardy (2000r) 

Wskaźnik zatrudnienia pracowników zespołu terapeutyczno-opiekuńczego, zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy, na jednego mieszkańca domu zależny jest od typu domu i wynosi:

  1. a) nie mniej niż 0,7 w domach, o których mowa w § 2 pkt2-5,
  2. b) od 0,4 do 0,7 w domach, o których mowa w § 2 pkt 1i6,

4) liczba pracowników domu zatrudnionych w poszczególnych porach doby dostosowana jest do potrzeb mieszkańców,

5) pracownicy zespołu terapeutyczno – opiekuńczego uczestniczą, co najmniej raz na dwa lata w organizowanych przez dyrektora na temat praw mieszkańca oraz kierunków prowadzonej terapii, a także metod pracy z mieszkańcami

                          Standardy (2005r.) posiadanie wskaźnika zatrudnienia pracowników zespołu terapeutyczno-opiekuńczego, zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy w odpowiednim typie domu dla

  1. a) osób w podeszłym wieku – nie mniej niż 0,4 na jednego mieszkańca domu,
  2. b) osób przewlekle somatycznie chorych – nie mniej niż 0,6 na jednego mieszkańca domu,
  3. c) osób przewlekle psychicznie chorych – nie mniej niż 0,5 na jednego mieszkańca domu,
  4. d) osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie-nie mniej niż 0,5 na jednego mieszkańca domu,
  5. e) dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie-nie mniej niż 0,6 na jednego mieszkańca domu
  6. f) osób niepełnosprawnych fizycznie – nie mniej niż 0,5 na jednego mieszkańca domu, przy ustalaniu wskaźników zatrudnienia uwzględnia się również wolontariuszy, stażystów, praktykantów oraz odbywające służbę zastępczą w domu, jeżeli pracują bezpośrednio z mieszkańcami domu, przy czym przy wyliczaniu wskaźnika udział tych osób nie może przekroczyć 30 % ogólnej liczby osób osoby zatrudnionych w zespole terapeutyczno-opiekuńczym;4) uczestniczenie pracowników zespołu terapeutyczno-opiekuńczego co najmniej raz na dwa lata w organizowanych przez dyrektora domu szkoleniach na temat praw mieszkańca domu oraz kierunków prowadzonej terapii, a także metod pracy z mieszkańcami.  

Standardy (2018r.) 

 -posiadanie wskaźnika zatrudnienia pracowników zespołu terapeutyczno-opiekuńczego w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, w odpowiednim typie domu dla:

  1. a) osób w podeszłym wieku ‒ nie mniej niż 0,4 na jednego mieszkańca domu,
  2. b) osób przewlekle somatycznie chorych ‒ nie mniej niż 0,5 na jednego mieszkańca domu,
  3. c) osób przewlekle psychicznie chorych ‒ nie mniej niż 0,5 na jednego mieszkańca domu,
  4. d) osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie ‒ nie mniej niż 0,5 na jednego mieszkańca domu,
  5. e) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie ‒ nie mniej niż 0,5 na jednego mieszkańca domu,
  6. f) osób niepełnosprawnych fizycznie ‒ nie mniej niż 0,5 na jednego mieszkańca domu,
  7. g) osób uzależnionych od alkoholu ‒ nie mniej niż 0,5 na jednego mieszkańca domu

 -przy czym przy ustalaniu wskaźników zatrudnienia uwzględnia się również wolontariuszy, stażystów, praktykantów oraz osoby odbywające służbę zastępczą w domu, jeżeli pracują bezpośrednio z mieszkańcami domu; przy wyliczaniu wskaźnika udział tych osób nie może przekroczyć 10% ogólnej liczby osób zatrudnionych w zespole terapeutyczno–opiekuńczym;

Bibliografia:

1.KAMIŃSKI T. 2008. Domy pomocy społecznej w procesie przemian. In. Opieka i pomoc społeczna wobec wyzwań współczesności. E d s.: W. WALC, B. SZLUZ, I. MARCZYKOWSKA. Rzeszów: UR. ISBN978-83-7338-376-0.
2.KAWCZYŃSKA – BUTRYM Z. 1998. Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej. Katowice: Śląsk. ISBN 83-7164-116-8.
3.ŚWIĘTOCHOWSKA A. 1994. Wizja „Opieka – Wychowanie –Terapia” č.2. ISSN 1234-8244.
4.ZYCHA. A. Dom pomocy społecznej. In. Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej modelu domu pomocy społecznej. „i pracy socjalnej.
5.K. Wyrwicka, Osoby starsze w systemie pomocy społecznej, Praca Socjalna2003, nr 2.
6.D. Markowska, Dom – twierdza tożsamość, / W odpowiedzi na: / Dom we współczesnej Polsce, red. P. Łukasiewicz, A. Siciński, Wrocław 1992.
7.A.Mielczarek, Działalność kulturalno – oświatowa w domach pomocy społecznej dla osób starszych na przykładzie Domu Pomocy Społecznej” Na Skarpie” we Włocławku, / w: / Debiuty Naukowe WSHE , Włocławek1998.
8.Stanisław Walkiewicz P a k ó w k a PROJEKT „SPEŁNIONE MARZENIA” marzec 2004 r.
9.Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Dz. U 2004, nr 64, poz. 593.
10.Ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej, Dz. U 2006,nr 249, poz. 1831.
11.Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej, Dz. U 2007,nr 48, poz. 320.
12.Rozporządzenia Ministra Pracy I Polityki Socjalnej, 1997,2000,2005, 2012 r  Dz. .U jak wyżej. 13 Rozporządzenie Ministra Rodziny, pracy i polityki społecznej – tekst jednolity z dnia 13 kwietnia 2018 roku.

  

Opracowanie
Marek Figiel